Hiệu ứng Thiên nga đen và những sự kiện làm chao đảo nền kinh tế

Thiên nga đen (Black Swan) là một thuật ngữ được đặt ra bởi một giáo sư tài chính, cựu thương nhân phố Wall, Nassim Nicholas Taleb. Khái niệm này dùng để chỉ những hiện tượng khó lường và không thể được dự đoán trước được, gây ra các hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế, thị trường tài chính và thị trường chứng khoán toàn cầu.

Hiện tượng thiên nga đen là gì?

“Thiên nga đen” là thuật ngữ được dùng để chỉ một sự kiện xảy ra ngoài tầm dự đoán về một tình huống thông thường và có khả năng để lại những hậu quả nghiêm trọng. Một sự kiện “thiên nga đen” có xác suất xảy ra vô cùng hiếm, song để lại hậu quả nặng nề và chỉ được ý thức một cách muộn màng khi nó đã thực sự xảy ra.

Bản chất của thiên nga đen

Thuật ngữ này được phổ biến bởi Nassim Nicholas Taleb, một giáo sư tài chính, nhà văn và cựu thương nhân Phố Wall.

Taleb mô tả thiên nga đen là một sự kiện:

• Vượt quá dự đoán bình thường, rất hiếm khi xảy ra, thậm chí cũng chưa chắc có khả năng nó có thể xảy ra
• Có hậu quả thảm khốc khi nó xảy ra 
• Được giải thích như một sự kiện mà đã có thể dự báo trước sau khi nó đã xảy ra

Taleb lập luận rằng vì các sự kiện thiên nga đen là không thể dự đoán được do sự hiếm có cực kì của chúng nhưng vẫn mang lại hậu quả thảm khốc, điều quan trọng là mọi người phải cho rằng một sự kiện thiên nga đen luôn luôn có thể xảy ra, và có kế hoạch phù hợp để đối phó.

Vì thiên nga đen là một sự kiện quan trọng trong lịch sử, các nhà nghiên cứu rất muốn giải thích nó sau khi nó đã xảy ra trong thực tế và suy đoán về cách nó có thể được phát hiện. Tuy nhiên, các suy đoán nhìn từ sự kiện quá khứ như vậy không thực sự giúp dự đoán thiên nga đen.

Các sự kiện thiên nga đen khiến thế giới “chao đảo”

Nếu chúng ta nói về thị trường tài chính, nhất định sẽ không thể bỏ qua các sự kiện thiên nga đen nổi bật dưới đây. 

Bong bóng Y2K

Bong bóng dot-com (bong bóng Y2K) năm 2001 là thiên nga đen xảy ra vào đầu thế kỉ XXI khiến nền kinh tế Mỹ và thế giới ảnh hưởng nặng nề. Giai đoạn này, hệ thống Internet bắt đầu phát triển, các cổ phiếu thuộc các công ty lĩnh vực công nghệ được đầu cơ mạnh.

Một loạt công ty trong lĩnh vực này IPO và có cổ phiếu tăng chóng mặt. Các quỹ đầu tư mạo hiểm cũng rót vốn vào một loạt các công ty công nghệ với mức định giá cao. Giá cổ phiếu ban đầu tăng mạnh khiến các chỉ số thị trường chứng khoán lên cao trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, việc tăng quá mức và bong bóng diễn ra khiến thị trường sụp đổ, thị trường chứng khoán lao dốc kéo theo suy thoái kinh tế đầu những năm 2000.

Năm 2008, khủng hoảng tài chính toàn cầu diễn ra bắt nguồn từ sự sụp đổ của thị trường bất động sản tại Mỹ. Việc vỡ bong bóng nhà ở dẫn tới các khoản vay cho việc mua nhà với các tổ chức tài chính không có khả năng chi trả. Hậu quả là một loạt tổ chức tài chính lớn gặp khó khăn thậm chí phá sản (Lehman Brothers).

Thị trường chứng khoán Mỹ sụp đổ khéo theo hệ lụy đến với các thị trường khác trên thế giới. Chỉ số bình quân công nghiệp Dow Jones từng đóng cửa mức thấp nhất kể từ tháng 4/1997 vào ngày 9/3/2009. Chỉ số này đã giảm 20% trong vòng 6 tuần lễ.

Thị trường chứng khoán châu Âu cũng xảy ra tình trạng tương tự, tại châu Á, thị trường Nhật Bản mặc dù trong giai đoạn ổn định cũng ghi nhận chỉ số Nikkei xuống mức thấp nhất lịch sử vào tháng 10/2008. Riêng tại Việt Nam, chỉ số VN-Index đã giảm tới 70% trong quý 1/2008, thuộc diện giảm mạnh nhất trên thế giới.

Lạm phát ở Zimbabwe

Năm 2008 cũng chứng kiến hiện tượng thiên nga đen xảy ra tại Zimbabwe khi đạt mức lạm phát cao kỉ lục từ trước tới nay với 79,6 tỷ phẩn trăm gây ảnh hưởng trầm trọng đến kinh tế quốc gia châu Phi này.

Zimbabwe bắt đầu bước vào kỷ nguyên siêu lạm phát vào tháng 3 năm 2007. Lạm phát chỉ chấm dứt khi quốc gia châu Phi từ bỏ đồng nội tệ của mình vào năm 2009. Cuộc khủng hoảng lạm phát của Zimbabwe cho đến nay là cuộc lạm phát tồi tệ thứ hai trong lịch sử, sau cuộc khủng hoảng siêu lạm phát ở Hungary năm 1946, với giá cả tăng gấp đôi sau mỗi 15,6 giờ. Biểu hiện rõ nhất là việc Ngân hàng Trung ương liên tục phát hành giấy bạc mệnh giá rất cao, tháng 1 năm 2008 phát hành giấy bạc mệnh giá 20 triệu đô la, đến 21 tháng 7 năm 2008 phát hành giấy bạc mệnh giá 100 tỷ đô la.

Covid-19

“Tấn công” Trung Quốc vào đúng dịp “Xuân vận” (người dân đổ về quê ăn Tết Nguyên đán), virus SARS-CoV-2 gây dịch COVID-19 đã “càn quét” khắp các châu lục trên thế giới với tốc độ lây nhiễm chóng mặt không phân biệt biên giới, quốc gia, giàu nghèo...

Hàng loạt quốc gia đã áp đặt các biện pháp hạn chế và phong tỏa nhằm ngăn chặn đà lây lan dịch bệnh, hàng loạt lĩnh vực như xuất-nhập khẩu, du lịch, hàng không... đều bị đình trệ. Tất cả đã khiến nền kinh tế các nước phải hứng chịu những tổn thất nặng nề.

Nhà đầu tư nên làm gì trước những sự kiện này

Hãy luôn nhớ rằng: Cuộc sống là một loạt những biến số mà ta không thể biết trước được. Những sự kiện nhìn qua có vẻ giống nhau, nhưng thực chất đặc điểm và hậu quả của chúng có thể khác nhau hoàn toàn. Vì vậy bạn cần tỉnh táo để phân tích, tránh bán tháo dẫn đến sụp đổ thị trường. Một số điều bạn cần lưu ý:

+ Luôn đa dạng hóa đầu tư đề phòng rủi ro.

+ Không vay quá nhiều tiền để đầu tư.

+ Luôn có một khoản để dự phòng trường hợp khẩn cấp.

Kết luận

Nhìn chung, các nhà đầu tư không nên quá mất bình tĩnh khi xảy ra hiện tượng thiên nga đen. Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu hơn về hiện tượng thiên nga đen – hiện tượng có ảnh hưởng rất lớn đến toàn thế giới.

Xem thêm video ông Ngô Minh Tuấn chia sẻ dưới đây để cập nhật thêm kiến thức về quản trị doanh nghiệp

Theo dõi website Học viện CEO Hà Nội để cập nhật những kiến thức mới nhất về quản trị doanh nghiệp.